Voltaire wordt tegenwoordig gezien als één van de belangrijkste filosofen uit de laatste eeuwen. Zijn werk en denkbeelden hebben als een katalysator gewerkt voor de Franse Verlichting en de Franse Revolutie die daarop volgde. Werken als Candide, het filosofische woordenboek en filosofische brieven zijn tegenwoordig nog steeds de moeite waard om te lezen en worden dan ook nog steeds uitgegeven.

Voltaire werd op 21 november 1694 geboren te Parijs, onder de naam François-Marie Arouet , als zoon van François Arouet en Marie-Marguerite D’aumard. De naam Voltaire ging hij pas later gebruiken, een anagram van AROUET Le Jeune (hierbij geen verschil makende tussen de u en de v en de i en de j)

In Engeland kwam Voltaire in contact met een totaal andere cultuur dan hij gewend was uit Frankrijk. Hier was de tolerantie veel groter, werd het intellect erkend, had de monarchie een veel minder sterke positie en waren er meerdere verschillende Kerken. Dit laatste was volgens Voltaire een ideaal systeem: Eén Kerk zou een tirannie betekenen, twee kerkgenootschappen zou een felle onderlinge strijd betekenen, maar dertig verschillende Kerken houden elkaar in evenwicht. Het was ook Engeland waar hij in contact kwam met John Locke en Isaac Newton, die beide een grote invloed hebben gehad op de ideeën van Voltaire.

Op oude leeftijd werd Voltaire steeds sceptischer over God en de wereld. Toch zou hij nooit zijn geloof in God verliezen, zijn kritiek beperkte zich tot de manier waarop de godsdienst gebruikt werd. In zijn visie van God was dit ook geen kracht die direct ingreep in het menselijk bestaan, maar meer de kracht die het ontwerp maakte van de wereld die wij verder invullen. Uiteindelijk zou Voltaire op 83-jarige leeftijd terugkeren naar Parijs. Hier werd hij zeer bewonderd, wat ook blijkt uit het feit dat hij door Benjamin Franklin ingeleid werd bij een loge van de vrijmetselarij. Zijn dood zou hij uiteindelijk zelf versnellen door teveel opium in te nemen.

De ideeën die Voltaire uitsprak toonden een voor die tijd uitzonderlijk moderne visie. Hij was tegen de doodstraf, wilde meer sociale gelijkheid en rechtvaardigheid, betere maatregelen tegen ziektes en was een fervent tegenstander van oude tradities. Volgens hem was kennis alleen te verkrijgen door ervaring. Ondanks deze opvattingen zijn er nog diverse controverses rondom vermeend racisme en antisemitisme. Hoewel hij in Candide de slavenhandel veroordeeld door een Surinaamse slaaf aan het woord te laten die zijn onmenselijke omstandigheden verteld, zijn er ook passages uit andere werken bekend waarin hij negers minderwaardig acht aan blanken. Ook joden beschrijft hij in zijn filosofisch woordenboek op een negatieve manier: “Met spijt spreek ik over de Joden: dit volk is, in menig opzicht, het meest verwerpelijke dat ooit de aarde heeft bevuild.”

Door zijn kritiek op de kerk kon hij niet begraven worden op kerkelijke grond, een plek bij een abdij in Champagne zou zijn graf worden. In 1791 werd zijn lichaam door de nieuwe regering naar het Pantheon in Parijs verplaatst en begraven, hier bleef hij ook nadat dit gebouw in 1815 weer een kerk werd: Volgens Lodewijk XVIII zou het hem namelijk goed doen om af en toe een mis te horen.

Uitspraken

" Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal uw recht om het te zeggen met mijn leven verdedigen."

 
 " Heeft men een goed boek uitgelezen, dan is het alsof men van een goede vriend afscheid neemt."

 
 " Alleen domoren weten op iedere vraag een antwoord."

 
 " Alle stervelingen zijn gelijk, maar hun maskers verschillen."

 
 " In de ene helft van ons leven offeren we ons leven op om geld te verdienen, in de andere offeren we geld om weer gezond te worden. En al die tijd gaan gezondheid en leven er zachtjesaan van door."

 
 " Alles wat te idioot is om uitgesproken te worden, wordt gezongen."

 
 " De trots der kleinen bestaat uit altijd over zichzelf te praten; de trots der groten uit nooit over zichzelf te praten."

 
 " De aarde wemelt van de mensen die het niet waard zijn dat je tegen ze praat."

 
 " Als we het absurde geloven zullen we wreedheden begaan."

 
 " Vooroordelen zijn de argumenten van dwazen."  

 " Als God ons gemaakt heeft naar zijn evenbeeld, dan hebben wij hem dat mooi betaald gezet. " 

 " We kunnen niet verlangen naar wat we niet kennen."  

 " Wie een verkeerde weg inslaat, moet een heel eind lopen."

 
 " Toeval bestaat niet. We noemen zo een gevolg van een oorzaak die we niet zien."

 
 " Doctoren gieten geneesmiddelen waar zij weinig van afweten, om ziekten te genezen waar zij nog minder van afweten, in mensen waar zij helemaal niets van afweten."

 
 " Eigenliefde is een ballon gevuld met lucht, waaruit stormen te voorschijn komen als je erin prikt."

 
 " Eén woord is genoeg voor het verstand, maar het hart wil meer hebben." 

 " Het geheim van vervelend zijn is alles willen vertellen."

 
 " Begroting: een methode om zich zorgen te maken nog vóór het geld wordt uitgegeven, in plaats van daarna."

 
 " Het leven is in de gedachte. " 

 " Het geloof bestaat in geloven wat het verstand niet gelooft."

 
 " De mensen gebruiken hun denkvermogen alleen om een wettige schijn te geven aan hun ongerechtigheden, en hun woorden om hun gedachten te verbergen." 

 " De hartstochten zijn de winden, die de zeilen van het schip doen bollen; zij doen het soms vergaan maar zonder hen zou het niet kunnen varen."

 
 " Morgen behoort aan niemand."

 
 " Als het een kwestie van geld is, is iedereen van hetzelfde geloof."

 
 " Men haat wat men heeft, en men bemint wat men niet heeft."

 
 " Er zijn eeuwen voor nodig om een populaire opvatting te vernietigen."

 
 " Arbeid is vaak de vader van het genoegen."  

 " De mooie fouten van een genie zijn mij meer waard dan de keurige en koude taal van een academisch purist."

 
 " Het gebrek van de meeste boeken is, dat ze te lang zijn. "

 " De nuttigste boeken zijn die, waarvan de lezer zelf de helft maakt."  

 " Kennis is niets zonder levenskunst."

 
 " Een zware last, niets te doen te hebben."

 
 " Wie niet de mentaliteit van zijn leeftijd bezit heeft er alleen maar de ongemakken van."

 
 " Omdat hij nooit succes had gehad in de wereld, wreekte hij zich door zijn medemensen te belasteren."  

 " Als we niets prettigs vinden, zullen we toch minstens wat nieuws vinden."

 
 " De goden zijn goed, de priesters wreed."

 
 " De mens wordt zonder principes geboren, maar wel met de mogelijkheid ze alle in zich op te nemen."

 
 " De mensen zijn als windwijzers, die eerst één richting uit blijven wijzen, wanneer ze verroest zijn."

 
 " Denkbeelden zijn als baarden: mannen krijgen ze pas als ze volwassen gaan worden."

 
 " Mijn leven was een aaneenschakeling van rampen waarvan de meeste nooit gebeurd zijn."

 
 " Ik beschouw ernst als een ziekte."  

 " Het beste is de vijand van het goede."  

 " Het oor is de weg naar het hart. " 

 " Schande ligt in de misdaad, niet in de straf."  

 " Het paradijs is waar ik ben."  

 " In alle oorlogen gaat het alleen om roof."  

 " De mensen zijn gelijk; niet afkomst, alleen deugd maakt dat er verschil tussen hen is." 

 " Wanneer God niet in ons is, heeft hij nooit bestaan." 

 " Het kost veel moeite hen te haten die men liever aardig vindt." 

 " De droom van mijn leven is één voortdurende nachtmerrie geweest."

 
 " Een verzameling gedachten moet een morele apotheek zijn, waar men geneesmiddelen tegen alle kwalen kan vinden."  

 " Het betere is de vijand van het goede."

 
 " Ik zou duizendmaal liever ziek liggen aan de koorts dan er een sombere denkwijze op na houden." 

 " De arbeid bevrijdt ons van drie grote rampen: de verveling, de ondeugd, en de armoede."

 
 " Zuivere democratie is het despotisme van het grauw."

 
 " Het schijnt, dat alle bijgeloof iets natuurlijks tot grond heeft, en dat vele dwalingen zijn voortgekomen uit een misbruikte waarheid."  

 " De geschiedenis is een fictie waarover we het eens zijn."

 
 " Wie de misdaad verklaart, verontschuldigt haar."

 
 " Indien God niet bestond, moest men hem uitvinden." 

 " De echtscheiding is ongeveer net zo oud als het huwelijk; ik geloof dat het huwelijk slechts een paar weken ouder is."

 
 " Het geheim van de kunst is de natuur te verbeteren."

 
 " Liever door één mooie leeuw opgegeten dan door duizend ratten. " 

 " De wanhoop heeft dikwijls veldslagen gewonnen."

 
 " Jonge mensen zijn gelukkig: zij zullen schone dingen zien." 

 " Men komt altijd slecht uit zijn woorden als men niets te zeggen heeft. "

 " De eer is de diamant die de deugd aan haar vinger draagt."

 
 " De echtgenoot die verrassen wil wordt dikwijls zelf verrast."

 
 " De laster is de onsterfelijke dichter van de eigenliefde en de lediggang."

 
 " Het ware loon van de arbeid is in vrede te leven."

 
 " Het staat niet in onze macht om niet arm te zijn, maar het staat wel in onze macht om onze armoede te doen eerbiedigen."

 
 " Korte brieven en lange vriendschap, dat is mijn leus."

 
 " Nooit verlaagt de menselijke natuur zich zozeer, dan wanneer de bijgelovige onwetendheid met de macht gewapend is."

 
 " De stervelingen zijn gelijk: niet de geboorte, alleen de deugd maakt een onderscheid tussen hen. "

 " Er is geen probleem dat de aanval van volhardend denken kan weerstaan."

 " Het overbodige is onontbeerlijk."

 
 " Sedert tweeduizend jaar is men in proza en poëzie te keer gegaan tegen de weelde, maar men heeft er altijd van gehouden. "

 " Op onze lichtgelovigheid berust hun hele wetenschap."  

 " De overwinnaar heeft steeds het recht aan zijn zijde."

 
 " Het lot van een volk heeft vaak afgehangen van de goede of slechte spijsvertering van de eerste minister. "

 " Wat de held maakt, verlaagt vaak de mens."

 
 " De arbeid is vaak de vader van het genoegen."

 
 " De levenden is men eerbied verschuldigd, de doden alleen de waarheid."

 
 " De eerste die koning werd, was een fortuinlijk soldaat: wie zijn land voortreffelijk dient heeft geen voorouders nodig. " 

 " Wantrouwen nodigt tot verraad."

 
 " De zwakheid te hebben om te menen dat men boven zijn ambt staat, is een zeker middel om er onder te staan."

 
 " Die man moet wel een grote domoor zijn, want hij weet een antwoord op alles wat men hem vraagt."

 
 " Laat ons werken zonder redeneren; het is de enige wijze om het leven draaglijk te maken."

 
 " Hij leerde mij, hoe men een boek uiteenrafelt, hoe men het weer in elkaar zet, hoe men alles naar de voorrede beoordeelt, hoe men een zotte schrijver, die in ere is, prijst, en hoe men zich onbarmhartig werpt op een arme schrijver, die geen beschermer heeft."

 
 " De deugd verlaagt zich door zich te rechtvaardigen."

 
"  Deugd en ondeugd, zedelijk goed en kwaad, is in elk land datgene, wat nuttig of schadelijk is voor de maatschappij."

 
 " Je hebt helemaal geen vleugels, en je wilt vliegen! Kruip ! "

 
 " Het bed ontvouwt alle geheimen."

 
 " Men zegt dat God altijd op de hand van de sterke bataljons is."

 
 " Ongelukkig het hart dat niet weet hoe men liefheeft en het zachte genot om te schreien niet kent."

 
 " Het heelal verwart mij, en ik kan mij niet voorstellen dat dit uurwerk wel bestaat, en dat er geen uurwerkmaker zou zijn."

 
 " De misdaad heeft haar helden; de dwaling haar martelaars."  

 " Het geheim van niet te boeien is uitvoerig te zijn."

 
 " De vriendschap van een groot man is een weldaad van de goden."

 
 " Wie veel getuigen bij zijn dood heeft, sterft altijd moedig."  

 " Een vrouw kan één geheim bewaren: het geheim van haar leeftijd. " 

" De mens kan slechts een bepaald aantal tanden, haren en ideeën hebben. Er komt noodzakelijkerwijze een tijd waarop hij zijn tanden, zijn haren en zijn ideeën verliest. "

"  Het is met ideeën als met baarden: men krijgt ze eerst, als men volwassen wordt."

 
" Een dienst, te ontijd bewezen, wordt vaak bestraft als verraad."

" Werk behoedt ons van 3 kwalen: verveling, verdorvenheid en gebrek. " 

" Gij moet uw karakter bij uw stand aanpassen."

 
" Het geheim om te vervelen, is alles te zeggen."

 
" Elke leeftijd moet zijn speelgoed hebben."

 
" Men geeft ons allerlei meesters, behalve dan meesters in het denken."

 
" Het leven is een kind, dat men moet wiegen totdat het ingeslapen is."  

" Geen enkele sneeuwvlok in een lawine voelt zich ooit verantwoordelijk."  

" Men moet uit het leven gaan als van een maaltijd, terwijl men zijn gastheer bedankt en zijn bagage pakt."

 
" Om erin te slagen de menigte te ketenen, moet men ogenschijnlijk dezelfde ijzers dragen."

 
" De meimaand, die zo zelden de naam van lente verdient, is een zinnebeeld van onverdiende reputatie."

 
" De mond gehoorzaamt slechts wanneer het harte klaagt."

 
" Ik ben maar tweemaal geruïneerd: eenmaal toen ik een proces verloren had, en eenmaal toen ik er een gewonnen had."  
" Te ver doorgedreven recht wordt een onrecht."

 
" De moraal is één, zij komt van God; de leerstellingen zijn tegenstrijdig; zij komen van ons."

 
" Een goede navolging is de meest volkomen oorspronkelijkheid."

 
" De nood verbreekt alle slagbomen; alles geschiedt op zijn bevel, zijn wetten zijn de eerste."

 
" Bijgeloof zet de hele wereld in vlammen; de filosofie dooft ze."

 
" Laat altijd tenminste één nacht verlopen tussen uw toorn en zijn gevolgen."

 
" Men gaat niet met veel bagage de onsterflijkheid in ( slechts een klein deel van wat ook de grootste schrijvers nalaten is werkelijk onsterflijk."

 
" Een oordeel, vlug gezegd, mist vaak rechtvaardigheid."

 
" Men komt in de oorlog, als men ter wereld komt."

 
" De eerzucht, het belang, de wens van mij te doen spreken, kregen de overhand en tot de oorlog werd besloten."

 
" Wat men op verscheidene manieren kan verklaren, is geen enkele uitleg waard."

 
" Een grap bewijst niets."  

" Het lot leidt ons, zonder rekening met ons te houden." 

" Uw verzen zijn alom en eeuwig in elks mond."

 
" Vijf of zes arme levens geven samen een zeer draaglijke toestand."

 
" God maakte van 't berouw de deugd der stervelingen."

 
" De bescheidenheid van sommige eerzuchtige personen bestaat hierin, dat zij groot worden zonder te veel gerucht te maken: ze gaan als het ware op hun tenen door de wereld."

 
" O bijgeloof, uw onbuigzame strengheid berooft ook de gevoeligste harten van alle menselijkheid."

 
" Zoals het nu eenmaal in de wereld gaat, zullen de bijgelovige over de wijsgeren zegevieren."

 
" Naarmate de wetten der conventie meer de natuurlijke wetten benaderen, is het leven draaglijker."

 
" Een der dingen, die de domheid eigen zijn, is, dat zij in alles haar doel voorbij schiet."

 
" Wie gij ook zijt, ziehier uw heer, hij is het, zal het zijn, of is het niet meer. " 

" Mensen zijn machines die door de gewoonte worden voortgedreven, als molenwieken in de wind."

 
" Bestuur de fortuin en tracht haar te onderwerpen; wie niet terstond van haar gunsten geniet, verliest ze."

 
" Luiaards zijn altijd onbeduidende mensen, van welke soort zij verder zijn mogen."  

" Macht wenst geen verdeling."

 
" Er is maar één moraal, zoals er maar één meetkunde is."

 
" Een naam die te beroemd geworden is, is een zware last. " 

" De enige manier om de mensen te dwingen goed van ons te spreken is het te doen." 

" Grote goden, aan wat voor meesters levert gij de wereld over ? "

 
" Menigeen schittert op de tweede rang die op de eerste niet opvallen zou."