Hoewel Friedrich Nietzsche in eerste instantie aan het werk gaat als een klassieke filoloog, een taalkundige die zich richt op dode talen, is hij bekend geworden door zijn latere filosofische denkbeelden. Zijn ideeën over het christendom, nihilisme en de Übermensch en zijn uitspraak “God is dood” hebben een grote invloed gehad op het moderne denken.

In 1869 werd Nietzsche op vierentwintigjarige leeftijd aangesteld als professor filologie aan de Universiteit van Basel.

Na zijn periode in Basel werkte Nietzsche als onafhankelijk filosoof en schrijver. Door zijn slechte gezondheid reisde hij veel en bracht hij de winters door in het warme zuiden van Frankrijk en noorden van Italië. In de periode tussen 1879 en 1888 schreef hij zijn belangrijkste werken. De bekendste hiervan zijn Die fröhliche Wissenschaft (De vrolijke wetenschap), Also sprach Zarathustra (Aldus sprak Zarathustra) en de autobiografie Ecce Homo.

In deze boeken kwamen ook zijn belangrijkste filosofische denkbeelden naar voren. Nietzsches bekendste uitspraak is waarschijnlijk “God is dood”, waarmee hij doelde op de geloofscrisis die hij ervoer in de Westerse beschaving. Volgens Nietzsche had de vooruitgang van de wetenschap de oude religieuze ideeën verwoest. Het grote gevaar dat hieruit voortkwam was dat de mens zijn bestaan zinloos ging vinden, het nihilisme. Uit deze theorieën kwam Nietzsches idee van de Übermensch voort, wat bij hem geen nationaalsocialistische bijbetekenis had. Volgens Nietzsche was de Übermensch iemand die boven de massa uitsteeg en de meester van zijn eigen leven werd. Naast deze ideeën publiceerde hij andere denkbeelden over het christendom, moraliteit en nationalisme.

Verschillende beroertes in 1898 en 1899 verslechterden zijn gezondheid verder en een longontsteking in augustus 1900 werd hem uiteindelijk fataal. Na nog een beroerte gehad te hebben stierf Friedrich Nietzsche op 25 augustus 1900 op vijfenvijftigjarige leeftijd in Weimar.

Nietzsches ideeën hebben tijdens de laatste jaren van zijn leven en na zijn dood grote invloed gehad op verschillende politieke stromingen. Zijn denkbeelden zijn door verschillende groeperingen geadopteerd en op zeer verschillende manieren geïnterpreteerd. Zo werden zijn ideeën aan het einde van de 19e eeuw vooral gelieerd aan anarchisme en andere links politieke stromingen. In de twintigste eeuw hebben zionistische groepen en zelfs Hitlers nazi’s zich Nietzsches denkbeelden toegeëigend, terwijl Nietzsche een tegenstander was van antisemitisme, pangermanisme en nationalisme in het algemeen. Verschillende bekende twintigste-eeuwse filosofen als Martin Heidegger, Leo Strauss en Michel Foucault hebben aangegeven beïnvloed te zijn door Nietzsches denkbeelden en ook politici als Theodore Roosevelt, Charles de Gaulle en Richard Nixon hebben zijn werk gelezen.

Uitspraken

" Slangen die niet van huid kunnen verwisselen gaan ten gronde. Evenzo de geesten die men verhindert van mening te veranderen; ze houden op geest te zijn."

  
 " Goed' is wat de kudde samenhoudt. 'Slecht' wat haar ontbindt."  

 " Alle filosofie is niets anders dan de bekentenis van een lichaam, de autobiografie van een mens."  

 " Als de deugd geslapen heeft, zal zij frisser opstaan."

 
 " Als echtgenoten niet samenleefden zouden er meer goede huwelijken zijn."  

 " Als een boek begint te leven moet de schrijver zwijgen."  

 " Als er geen liefde of haat meespeelt, speelt de vrouw middelmatig." 

 " Als het model van je ethische leven het van jou wint, verander dan van model."

 
 " Als je in de afgrond kijkt, dan kijkt de afgrond ook in jou."  

 " Als men er veel heeft in te stoppen, heeft een dag honderd zakken." 

 "Als men zich steeds onder mensen van verdienste weet, leert men alle aanmatiging af; het alleen zijn leidt tot zelfoverschatting."

 
 " Bedelaars moet men maar helemaal afschaffen. Inderdaad, men ergert zich hun iets te geven en men ergert zich hun niets te geven."

 
 " Bij verstandige mensen gelooft men niet aan hun dwaasheden: wat een inbreuk op hun rechten als mens ! "  

 " Dankzij de muziek genieten de hartstochten van zichzelf."

 
 " Dat wat me niet doodt, maakt me sterker."  

 " De aanhangers van een groot man maken zich blind om zijn lof beter te kunnen zingen."

 
 " De angst is de moeder van de moraal."

 
 " De antithese is de enge poort waardoor de dwaling het liefst naar de waarheid sluipt."

 
 " De beste vriend zal waarschijnlijk de beste echtgenote krijgen, omdat een goed huwelijk op een talent voor vriendschap berust."

 
 " De doortraptste wijze van een zaak te benadelen, is haar opzettelijk met valse argumenten verdedigen."

 
 " De één zoekt een verloskundige voor zijn gedachten, de andere zoekt iemand die hij helpen kan. Zo ontstaat een goed gesprek."  

 " De eis bemind te worden, is de grootste aller arrogantie 's."  

 " De fantasie van vele christelijke heiligen was soms onvoorstelbaar smerig. Krachtens de theorie dat deze begeerten echte demonen waren die in hen huis hielden, voelden zij zich daarbij niet al te zeer aansprakelijk: aan dat gevoel danken wij de veelzeggende oprechtheid van hun zelfportretten."

 
 " De fijnste humaniteit openbaart zich in de wens om anderen schaamte te besparen."

 
 " De gebalde vuist is het enige argument tegenover het domme gezicht."

 
 " De gouden vacht der zelfgenoegzaamheid beschut wel tegen stokslagen, maar niet tegen speldenprikken."

 
 " De grap is een epigram op de dood van een emotie."

 
 " De haat tegen het boze is de pronkmantel waarmee de farizeeër zijn persoonlijke antipathieën camoufleert."

 
 " De hoop is het kwaadste der kwaadste, omdat zij de marteling verlengt."  

 " De laatste christen stierf aan het kruis."  

 " De liefde is de toestand waarin de mens de dingen het meest ziet zoals ze niet zijn."  

 " De mens is iets wat overwonnen moet worden."

 
 " De mensen schamen zich niet over hun schunnige gedachten, maar alleen over de idee dat iemand hen tot zulke gedachten in staat acht."

 
 " De onopgeloste disharmonieën in karakter en gezindheid der ouders zetten zich voort in het kind en vormen diens lijdensgeschiedenis."  

 " De oorlog is de winterslaap voor de cultuur."  

 " De stijl verbeteren betekent de gedachte verbeteren."  

 " De tegenwerping, het slippertje, het vrolijke wantrouwen, de spotlust zijn tekenen van gezondheid; al het onvoorwaardelijke hoort thuis in de pathologie."

 
 " De vrouw is gods tweede vergissing."

 
 " De vrouw leert haten naar de mate waarin zij verleert te betoveren."

 
 " De wijsbegeerte is een stelselmatig misbruik van een daartoe uitgevonden terminologie."

 
 " De wil tot macht."

 
 " De zogenaamde paradoxen van een schrijver, waaraan een lezer aanstoot neemt, bevinden zich vaak helemaal niet in het boek, maar in het hoofd van de lezer."

 
 " Een beroep is de ruggengraat van het leven."

 
 " Een goed aforisme is te hard voor de kaken van zijn tijd."

 
 " Een man die het heel druk heeft, verandert zelden van mening."  
 " Een redmiddel tegen de perfectie: liefde." "En de heersende keerde ik de rug toe, toen ik zag wat zij thans heersen noemen: sjacheren, loven en bieden om macht - met het gepeupel!"

" En wat redde haar deugd? De stem van haar geweten? O, nee. De stem van haar buurvrouw."

 
 " Er bestaan geen feiten alleen interpretaties."

 
 " Er bestaat een moraal van heersers en een moraal van slaven."

 
 " Er bestaat een onschuldige bewondering, maar deze komt slechts voor bij diegene in wie het nog niet opgekomen is ook zelf eenmaal bewonderd te kunnen worden."

 
 " Er bestaat geen hardheid van gemoed, die wil doorgaan voor gemoedssterkte."

 
 " Er is altijd enige waanzin in liefde. Maar er is ook altijd een reden voor waanzin."

 
 " Er is een kind verborgen in de echte man; en het verlangt te spelen. Kom op dan vrouwen en ontdek het kind in de man."

 
 " Er is geen beter middel tegen een vijand dan nog een vijand."

 
 " Er zijn mensen die men overtuigt met verheven gebaren, maar die men wantrouwig maakt met argumenten."

 
 " Geen enkele overwinnaar gelooft in het toeval."

 
 " Geestigheid is het grafschrift van een emotie."

 
 " Geloof me, om de meeste vrucht en het grootste plezier van je leven te hebben moet je gevaarlijk leven."

 
 " Geschiedenis gaat bijna altijd over slechte mensen waarover men later niets dan goed zegt."

 
 " God is dood; aan zijn medelijden met de mensen is God gestorven. "

 
 " Het christelijke besluit om de wereld lelijk en slecht te vinden, heeft de wereld lelijk en slecht gemaakt."

 
 " Het geluk van de man is: ik wil. Het geluk van de vrouw is: hij wil."  

 " Het gladde ijs, een paradijs voor de man die dansen kan."

 
 " Het is een meesterstuk der Engelsen geweest hun zondag dermate heilig en vervelend te maken, dat zij ongemerkt weer naar hun dagelijks werk verlangen."  

 " Het is moeilijk met mensen om te gaan omdat zwijgen zo moeilijk is."  

 " Het liefst springt men een drenkeling achterna, wanneer er toeschouwers zijn die het zelf niet durven."

 
 " Het parlementarisme, ofwel de officiële toestemming om uit vijf meningen te mogen kiezen, vindt ingang onder de velen die graag de indruk wekken zelfstandig te zijn en voor hun mening willen vechten. Maar uiteindelijk is het om het even of de kudde een mening krijgt opgedrongen of dat vijf meningen zijn toegestaan."

 
 " Het schrijven als een vast beroep beschouwen moet gezien worden als een vorm van waanzin."

 
 " Het slechte is de beste kracht van de mens."  

 " Het vergeten van het doel is de meest voorkomende vorm van domheid."

 
 " Het voordeel van een slecht geheugen is dat men van dezelfde goede dingen meer dan eens kan genieten."  

 " Het voorrecht van de doden is dat ze niet meer behoeven te sterven."  

 " Hij die het niet nodig heeft te liegen, is er trots op dat hij geen leugenaar is." "Hij die niet kan liegen weet niet wat de waarheid is."  

 " Hij is een denker, dat wil zeggen, hij verstaat de kunst om de dingen eenvoudiger te nemen dan ze zijn."  

 " Hoe dan? Is de mens een miskleun van God? Of God een vergissing van de mens ? " 

 " Hoe hoger je vliegt, hoe kleiner je lijkt voor de mensen die niet kunnen vliegen."

 
 " Hoe nu? Een groot man? Ik zie alleen maar een tegenspeler van het eigen ideaal."

 
 " Hoeveel waarde kan een geest verdragen, hoeveel waarheid kan één een geest trotseren? Dat werd voor mij meer en meer.

 
 " Huwelijk: zo noem ik de wil, met zijn tweeën het ene te scheppen, dat meer is dan zij die het schiepen."

 
 " Iedereen heeft precies zoveel ijdelheid als het hem aan verstand ontbreekt."

 
 " Iemand heeft ooit eens gezegd: 'Er zijn twee mensen waar ik nooit diep over nagedacht heb. Dat is het bewijs dat ik van hen houd."

 
 " Iets wat kort uitgedrukt is kan de vrucht zijn van veel en langdurig nadenken."

 
 " Ik houd van de mens die kwistig omgaat met zichzelf, die geen dank wil en niet geeft omdat hijzelf iets kreeg: immers hij schenkt voortdurend en is niet zuinig op zichzelf."

 
 " Ik leer u de supermens. De mens is iets dat overwonnen moet worden."

 
 " Ik ontvlucht de nabijheid der mensen niet, maar het is de eeuwige verre afstand tussen mens en mens die mij in de eenzaamheid drijft."  

 " Ik wil geen schrijver meer lezen, wiep men het aanvoelt dat hij een boek wilde maken, maar alleen een zodanige wiens gedachten onvoorzien tot een boek werden."  

 " Ik zie kolossale conglomeraten in de plaats komen van de solitair opererende kapitalisten. Ik zie de beurzen in dezelfde doem vervallen als nu de speelbanken."

 
 " Ik zou best christen en verlost willen zijn, als de christenen er maar wat verloste uitzagen."  

 " In de hemel ontbreken de interessante mensen."

 
 " In de vergulde schede van het medelijden steekt soms de dolk van afgunst."

 
 " In het geheel niet van zichzelf spreken is een voorname vorm van huichelarij."  

 " In iedere echte man is een kind verborgen, dat wil spelen."  

 " In onze dromen verbruiken wij te veel kunstenaarschap en daarom zijn wij er overdag te arm aan."

 
 " Indien aalmoezen alleen uit medelijden gegeven werden waren de bedelaars allemaal al verhongerd."

 
 " Je haat niemand zolang je hem nog geringschat, maar pas als je hem gelijk of hoger schat." 

 " Je hebt het leven slecht geobserveerd, als je niet ook de hand hebt gezien, die met zachtheid...doodt."

 " Je hebt uiteindelijk je begeerte lief en niet het begeerde."

 
 " Je vergeet je schuld als je haar aan iemand anders hebt opgebiecht, maar meestal vergeet de ander haar niet."

 
 " Kunst is in wezen de bevestiging, de zegening en vergoddelijking van het bestaan."

 
 " Kunstenaars zijn slaapwandelaars bij daglicht."

 
 " Lachen is leedvermaak maar dan met een zuiver geweten."

 
 " Liever een vijandschap uit één stuk dan een gelijmde vriendschap."  

 " Liever niets weten dan veel half weten."

 
 " Maar het is met de mens als met de bomen. Hoe meer hij naar de hoogte en naar het licht wil, des te sterker streven zijn wortels naar de aarde, nederwaarts in het donkere, het diepe - in het boze."  

 " Medevreugde niet medelijden maakt de vriend."

 
 " Men beloont een leraar slecht als men steeds zijn leerling blijft."  

 " Men droomt in 't geheel niet, of interessant. Zo zou men ook moeten leren wakker te zijn: in 't geheel niet of interessant."

 
 " Men haat niet, zolang men nog minacht, doch eerst wanneer men even hoog of hoger acht."

 
 " Men hoort slechts die vragen, waarop men in staat is antwoord te geven."  

 " Men moet van het leven scheiden zoals Odysseus van Nausica afscheid nam, meer zegenend dan verliefd."

 
 " Men vergist zich telkens weer, wanneer men vooruitgang van een ideaal verwacht: de overwinning van een ideaal betekende tot nu toe altijd een flink aantal stappen terug."  

 " Menigeen vindt zijn hart pas als hij zijn hoofd heeft verloren."

 
 " Menigeen weet niet hoe rijk hij is, tot hij merkt, welke rijke mensen nog van hem stelen."

 
 " Menigeen wordt slechts daarom geen denker, omdat hij een te goed geheugen heeft."

 
 " Mensen die troost nodig hebben, worden door geen enkel troostmiddel zo opgebeurd als door de bewering dat er voor hun geval geen troost bestaat. Daarin ligt zo een onderscheiding besloten, dat zijn hun hoofd weer opheffen."

 
 " Mensen kunnen niet bekeerd worden, men moet er ziek genoeg voor zijn."  

 " Met onzichtbare draden wordt men liet stevigst gebonden."

 
 " Met zijn principes wil men zijn gewoontes tiranniseren of rechtvaardigen of eren of beschimpen of verbergen: - twee mensen met dezelfde principes willen daarmee waarschijnlijk toch nog iets wezenlijk anders."

 
 " Moraliteit is kudde-instinct in individuen."  

 " Natie: een groep mensen die één taal spreken en dezelfde kranten lezen."  

 " Niet door toorn, doch door lachen doodt men."

 
 " Niet het gebrek aan liefde, maar het gebrek aan vriendschap maakt ongelukkige huwelijken."

 
 " Nooit aan liet berouw plaats gegeven, maar terstond tot zichzelf gezegd: dit ware een tweede domheid bij de eerste voegen." 

 " Onrecht is nooit gelegen in ongelijkheid van rechten, het is gelegen in de aanspraak op `gelijke' rechten."  

 " Onze misdaad tegenover misdadigers bestaat daarin, dat wij hen als schurken behandelen."

 
 " Ook de haat kent zijn jaloezie: we willen onze vijand voor onszelf hebben."

 
 " Ook god heeft zijn hel: dat is zijn liefde tot de mensen."

 
 " Overtuigingen zijn gevaarlijker vijanden der waarheid dan leugens."  

 " Plezierreizigers klimmen als dieren de berg op, dom en zwetend."

 
 " Predik het geloof totdat je het hebt en dan zal je het prediken omdat je het hebt."

 " Rijpheid van de man: dat is, de ernst te hebben teruggevonden die je als kind bij het spelen had."

 
 " Slapen is geen geringe kunst: je moet er de hele dag voor wakker blijven."

 
 " Sommige mannen hebben gezucht omdat men er met hun vrouw vandoor was gegaan, de meesten echter omdat niemand er met de hunne vandoor wilde gaan."

 
 " Toen ik moe was van zoeken, leerde ik vinden."  

 " Vaak kiest men voor de aanval en maakt men vijanden, om te verbergen dat je zelf zwak staat."

 
 " Vaak spreekt men een mening tegen, ofschoon het eigenlijk alleen de toon is, waarop ze werd uitgesproken, die ons onsympathiek is."

 
 " Veel over jezelf praten kan ook een manier zijn om je te verbergen."

 
  " Velen zijn hardnekkig ten opzichte van de eenmaal ingeslagen weg, weinigen ten opzichte van het nagestreefde doel."  
 " Veronderstel nou eens dat de waarheid een vrouw was, wat dan?"

 
 Verscheidene mensen, meer in het bijzonder vrouwen, kennen de verveling niet, omdat ze nooit behoorlijk hebben leren werken."

 
 " Voor onszelf stellen wij ons allen eenvoudiger voor dan we zijn: zo rusten we van onze medemensen uit."

 
 " Wanneer we vermoeid zijn, worden we overvallen door ideeën die we lang geleden hadden overwonnen."

 
 " Want terwijl Copernicus ons ertoe heeft overreed te geloven, tegen alle zintuigen in, dat de aarde niet 'vast staat', leerde Boscovich ons, het geloof aan het laatste wat omtrent de aarde 'vaststond' af te zweren: het geloof aan de 'stof', de 'materie', het aardresidu- en partikel-atoom: het was de grootste triomf over de zintuigen die tot dusverre op aarde bevochten is."

 
 " Wat is funester dan te werken, te denken en te voelen zonder innerlijke noodzaak, zonder een diep persoonlijke keuze, zonder lust? Als een automaat van de 'plicht'?"  

 " Wat is slecht? - Alles wat voortkomt uit zwakte."

 
 " Wat me niet vernietigt maakt me sterker."

 
 " Wat uit liefde wordt gedaan, geschiedt altijd buiten goed en kwaad om."

 
 " Wat wij doen wordt nooit begrepen, doch altijd slechts geprezen of gelaakt."  

 " Wat zijn nu onze belevenissen? Veel meer wat wij er in leggen dan wat er in gelegen is!"  

 " We hebben kunst om niet aan de waarheid te sterven."

 
 " We moeten iedere dag als verloren beschouwen waarop we tenminste niet één keer hebben gedanst. En we zouden iedere waarheid als een onwaarheid moeten bestempelen als het niet gepaard ging met tenminste één lach."

 
 " We zijn zo graag in de vrije natuur, omdat deze geen mening over ons heeft."

 
 " Wees meester en vormgever van jezelf."  

 " Wees niet deugdzamer dan uw krachten toelaten."

 
 " Welk kind heeft geen reden om over zijn ouders te huilen ? "

 
 " Wie door en door schoolmeester is, neemt alles slechts met betrekking tot zijn leerlingen au serieus - zelfs zichzelf."

 
 " Wie een vreemde taal een beetje beheerst heeft er meer plezier aan dan wie haar goed spreekt. Het plezier is aan de half-kundige."

 
 " Wie een waarom heeft waarvoor hij kan leven, kan bijna elk hoe verdragen."

 
 " Wie geen boeken schrijft maar wel veel nadenkt, levende in een hem onvoldaan latende omgeving, zal doorgaans een goed briefschrijver zijn."

 
 " Wie geen slecht geweten heeft, heeft geen geweten."

 
 " Wie van ons zou er nog vrijdenker zijn als er geen kerk was ? "

 
 " Wie waarlijk bezield is door grote gedachten, streeft naar duidelijkheid. Maar wie voor diepzinnig wil doorgaan, die streeft naar duisterheid."

 
 " Wie weet, hoe alle roem ontstaat, zal ook argwaan tegen de roem hebben, die de deugd geniet."

 
 " Wie zichzelf veracht, waardeert zichzelf nog altijd als een zelfverachter."

 
 " Wilt gij hoog klimmen, zo gebruik uw eigen benen! Laat u niet naar boven dragen, zet u niet op een andermans rug of een andermans hoofd."  

 " Zo sprak tot mij een vrouw: 'Zeker, ik brak het huwelijk, maar eerst brak het huwelijk mij ! "